Urlop „na żądanie” w UK: co warto o tym wiedzieć?

Osoby pracujące w Polsce dobrze znają pojęcie urlopu na żądanie, potocznie nazywanego „urlopem na kaca”. Każdemu pracownikowi etatowemu zatrudnionemu nad Wisłą przysługują dwa takie dni w roku – urlopu na żądanie nie trzeba wcześniej uzgadniać z pracodawcą, wystarczy o nim poinformować nawet tego samego dnia. Jak to wygląda w Wielkiej Brytanii? Sprawa jest bardziej skomplikowana, ponieważ formalnie w UK nie ma czegoś takiego, jak urlop „na żądanie”. Nie oznacza to jednak, że w wyjątkowej sytuacji nie możesz skorzystać z dodatkowego wolnego.

Urlop „na żądanie”? Pracodawcy w UK go nie znają

Brytyjskie prawo pracy nie przewiduje odpowiednika polskiego urlopu na żądanie. Nie jest więc tak, że pracownik może skorzystać z kilku dni urlopu wybranych w trybie nagłym, za które otrzyma normalne wynagrodzenie. To istotna wada z punktu widzenia osób, które mają doświadczenie na polskim rynku pracy i przeniosły się do Wielkiej Brytanii.

Urlop okolicznościowy w UK

Urlop okolicznościowy może zostać „podciągnięty” pod ideę urlopu na żądanie. W UK jest to bardzo popularna forma ratowania się w nagłej sytuacji, gdy pracownik nie miał wcześniej zaplanowanego urlopu wypoczynkowego i nie może też wziąć zwolnienia lekarskiego.

Czym jest urlop okolicznościowy w UK? To bardzo ogólne prawo przysługujące wszystkim osobom pracującym na umowie stałej w Wielkiej Brytanii, które z jakichś ważnych i – to słowo-klucz – nagłych przyczyn nie mogą stawić się w pracy. Jakkolwiek by na to nie patrzeć, kac czy złe samopoczucie pod to nie podpadają.

Czym jest nagły wypadek uzasadniający wzięcie urlopu okolicznościowego?

Brytyjskie przepisy precyzują, że są to sytuacje, których pracownik nie mógł w żaden sposób przewidzieć, a które wymagają jego osobistego zaangażowania w pomoc osobie od niego zależnej.

Uprośćmy to. Jeśli Andrzej Nowak, pracownik fabryki w Newcastle, dowie się, że jego dziecko źle się poczuło w szkole i musi wrócić do domu, może zawnioskować o urlop okolicznościowy i powinien go otrzymać.

Inne przykłady życiowych sytuacji, w których będzie mieć zastosowanie urlop okolicznościowy, to:

• Konieczność zorganizowania pogrzebu bliskiej osoby;
• Konieczność pozostania w domu z dzieckiem z powodu np. nagłego odwołania zajęć w szkole czy choroby opiekunki;
• Konieczność udzielenia wsparcia bliskiej osobie, która została poszkodowana w wypadku;

Zauważ, że każdy z tych przypadków ma dwa wspólne mianowniki: dzieje się nagle i dotyczy kogoś bliskiego. Nietrudno się więc domyślić, że urlopu okolicznościowego w UK nie dostaniesz z powodu np. awarii telewizora i konieczności wezwania serwisu, choroby psa czy kota, zalania sąsiada czy też kaca po ostrej imprezie.

Uwaga!

Pamiętaj również, że zwyczajowo za „bliską osobę” uznaje się członka rodziny, ale już nie przyjaciela czy znajomego. Nie dostaniesz więc urlopu okolicznościowego, jeśli zgłosisz potrzebę udzielenia wsparcia przyjaciółce, która właśnie się rozwiodła.

Podkreślmy również, że kluczowy wpływ na to, czy pracodawca udzieli Ci urlopu okolicznościowego, ma nagłość zdarzenia. Nie dostaniesz wolnego, jeśli ewidentnie widać, że byłeś w stanie przewidzieć lub zapobiec kłopotliwej sytuacji. Przykładowo: jeśli chcesz wziąć urlop okolicznościowy, by zawieźć dziecko do szpitala na zabieg, który był zaplanowany już kilka tygodni wcześniej, to pracodawca z pewnością będzie kręcić nosem. Miałeś przecież możliwość wzięcia na ten dzień urlopu wypoczynkowego.

Jak długo może trwać urlop okolicznościowy?

Co ciekawe, nie jest to w żaden sposób uregulowane. W przepisach znajdziemy tylko wzmiankę o tym, że urlop okolicznościowy może trwać przez „uzasadniony czas”, czyli tyle, ile pracownik potrzebuje, by rozwiązać trudną sytuację. W praktyce najczęściej udziela się jedno- lub dwutygodniowych urlopów okolicznościowych, choć zdarzają się znacznie dłuższe przerwy w pracy.

Kolejna ważna kwestia: brytyjski kodeks pracy nie ogranicza liczby urlopów okolicznościowych. Można je więc brać tak często, jak się tego potrzebuje, ale tylko pod warunkiem, że za każdym razem jest to uzasadnione nagłą sytuacją.

Pracodawca oczywiście ma możliwość bliższego przyjrzenia się zasadności wybierania urlopu okolicznościowego przez pracownika, jeśli ten przegina strunę. Zbyt częste korzystanie z urlopu, a co za tym idzie nagminna nieobecność w pracy, jest solidną podstawą do rozwiązania umowy. Pracownik powinien jednak wcześniej otrzymać ostrzeżenie.

Czy pracodawca może odmówić udzielenia urlopu okolicznościowego?

Jeśli zostały spełnione wszystkie przesłanki (nagła, nieprzewidziana sytuacja), to nie może tego zrobić. Udzielenie uzasadnionego urlopu okolicznościowego w UK jest obligatoryjne. Co więcej, pracodawca nie może szykanować czy dyskryminować pracownika z powodu wzięcia przez niego urlopu. Nie jest to również pretekst do zwolnienia.

Jeśli masz jakiekolwiek problemy z otrzymaniem urlopu okolicznościowego lub też pracodawca wręczył Ci z tego powodu wypowiedzenie, zgłoś się po pomoc do ACAS lub najbliższego Citizens Advice Bureau.

Co do zasady zamiar wzięcia urlopu okolicznościowego musi zostać oficjalnie zgłoszony pracodawcy – nie trzeba tego jednak robić na piśmie (choć dla bezpieczeństwa warto).

Wynagrodzenie za urlop okolicznościowy

Musisz zdawać sobie sprawę z tego, że formalnie urlop okolicznościowy jest urlopem bezpłatnym i pracodawca nie jest zobligowany do wypłacenia Ci wynagrodzenia za czas nieobecności. Różnie z tym jednak bywa. W firmach, którym zależy na dobrych relacjach z pracownikami, stosuje się praktykę odpłatności za urlop okolicznościowy, przynajmniej częściowej. Informacja na ten temat powinna znaleźć się w Twojej umowie o pracę.

Gdy pracodawca nie chce udzielić urlopu okolicznościowego

Może się to oczywiście zdarzyć, czy to z powodu zwykłej złośliwości, czy braku uzasadnienia dla wzięcia urlopu okolicznościowego, czy problemów kadrowych w firmie. Jeśli nie masz naprawdę ważnego powodu, by udać się na taki urlop (czyli racja leży po stronie pracodawcy), możesz zawnioskować u udzielenie urlopu wypoczynkowego z przysługującej Ci puli.

W ostateczności pozostanie Ci jeszcze sposób, którego absolutnie nie pochwalamy, ale wypada o nim wspomnieć. Możesz zgłosić, że jesteś chory. Zwolnienie lekarskie jest wymagane dopiero wtedy, gdy nieobecność trwa 7 dni i dłużej.  Więcej o tym przeczytasz w osobnym artykule na naszym blogu. Istnieje jednak duże ryzyko związane z takim zachowaniem – jeśli sprawa się wyda, to pracodawca może Cię obciążyć kosztami oraz zwolnić dyscyplinarnie. Więcej na ten temat pisaliśmy w tym artykule.