Umowa o pracę oraz inne formy zatrudnienia w Polsce

Każdy podejmujący pracę w Polsce musi zawrzeć z pracodawcą stosowną umowę. Jest to warunek konieczny, by zalegalizować działalność zarobkową w naszym kraju i np. mieć zapewnione ubezpieczenie zdrowotne. W naszym poradniku wyjaśniamy, czym różnią się najczęściej stosowane umowy (umowa o pracę, umowa zlecenie oraz umowa o dzieło) oraz podpowiadamy, która z nich jest najkorzystniejsza.

Umowa o pracę w Polsce

Umowa o pracę to podstawowa forma zatrudnienia w naszym kraju, nazywana potocznie etatem. Jej podstawową zaletą jest to, że przy zatrudnieniu w pełnym wymiarze godzin (40 godzin tygodniowo) gwarantuje Ci ona wypłatę co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Warto wiedzieć!

W 2020 roku minimalne wynagrodzenie w Polsce wynosi 2600 złotych brutto, czyli około 1920 złotych „na rękę”.

Podkreślmy jednak, że przy zatrudnieniu na niepełny etat (na przykład pół etatu), wynagrodzenie pracownika jest obliczane proporcjonalnie i nie ma obowiązku wypłacenia mu pensji minimalnej.

Kolejną zaletą umowy o pracę jest to, że gwarantuje Ci ona opłacenie ubezpieczenia zdrowotnego oraz społecznego – pisząc prościej: masz prawo do bezpłatnej opieki medycznej i odkładasz środki na emeryturę, którą w przyszłości wypłaci Ci polski Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Częściowo składki te są jednak odprowadzane od Twojej pensji, czyli finansujesz je „na spółkę” z pracodawcą.

Będąc zatrudnionym w oparciu o umowę o pracę zyskujesz również większe bezpieczeństwo. Pracodawca nie może Cię zwolnić z dnia na dzień (chyba, że umowa na czas określony wygasła), masz prawo do urlopu chorobowego, opieki nad dzieckiem oraz oczywiście urlopu wypoczynkowego w wymiarze 20 lub 26 dni rocznie (w zależności od stażu pracy).

Nie ma zatem wątpliwości, że umowa o pracę jest zdecydowanie najkorzystniejszym rozwiązaniem dla pracującego w Polsce. Zaznaczmy przy tym, że pracodawca może zawrzeć z Tobą umowę na czas określony lub nieokreślony. Ta druga jest o tyle lepsza, że chroni Cię przed zwolnieniem z dnia na dzień (pracodawca musi podać konkretny powód zwolnienia).

Przy obu umowach obowiązuje również okres wypowiedzenia:

• 2 tygodnie – jeśli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy;
• 1 miesiąc – jeśli pracownik był zatrudniony minimum 6 miesięcy;
• 3 miesiące – jeśli pracownik był zatrudniony minimum 3 lata;

Pamiętaj!

Pracodawca może z Tobą zawrzeć jedynie 3 umowy o pracę na czas określony. Czwarta powinna być już umową na czas nieokreślony.

Umowa na okres próbny w Polsce

Jest to dość specyficzny rodzaj umowy o pracę, która również gwarantuje Ci wypłatę co najmniej minimalnego wynagrodzenia (lub proporcjonalnie niższego przy niepełnym etacie), ale nie chroni Twoich interesów w takim stopniu, jak umowa stała. Na czym to dokładnie polega?

Pracodawca może zawrzeć z Tobą umowę na okres próbny w celu sprawdzenia Twoich kwalifikacji do wykonywania określonych czynności. Taka umową może obowiązywać przez maksymalnie 3 miesiące. Co ważne, po tym okresie pracodawca nie musi Cię zatrudnić na stałe. Może również zawrzeć z Tobą kolejną umowę na okres próbny, ale wyłącznie wtedy, gdy chce Cię sprawdzić na innym stanowisku.

Jeśli pracodawca postanowi kontynuować z Tobą współpracę, musi Ci zaproponować umowę o pracę na czas określony lub nieokreślony.

Przy umowie na okres próbny, w tym umowie na zastępstwo, także zostaniesz objęty ubezpieczeniem zdrowotnym i społecznym. Warto natomiast zaznaczyć, że takiej umowy nie można zawrzeć z osobą młodocianą, która ma zostać przyuczona do zawodu.

Umowa zlecenie w Polsce

Jest to bardzo popularny w Polsce rodzaj umowy, na podstawie której można zatrudnić pracownika. Istnieje więc duże prawdopodobieństwo, że pracodawca zaproponuje Ci właśnie taką formę współpracy – jest ona bowiem dla niego dość korzystna. Przede wszystkim przy umowie zlecenie nie mają zastosowania przepisy Kodeksu Pracy. W praktyce oznacza to m.in., że nie masz prawa do okresu wypowiedzenia czy urlopu wypoczynkowego (chyba, że pracodawca zagwarantuje Ci to z własnej woli w umowie).

Choć przy umowie zlecenie nie obowiązuje przepis o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, to pracując w ten sposób masz prawo otrzymywać minimalną stawkę godzinową. W 2020 roku wynosi ona w Polsce 17 złotych brutto. Umowa zlecenie jest również „oskładkowana”, co oznacza, że od Twojego wynagrodzenia pobierane są składki na ubezpieczenie społeczne, rentowe oraz zdrowotne.

Uwaga! Składki na ubezpieczenie społeczne i rentowe nie są pobierane od umów zlecenie zawartych ze studentami. Dlatego taka forma zatrudnienia cieszy się sporą popularnością wśród najmłodszych, studiujących emigrantów z Ukrainy – dzięki temu otrzymują wyższą pensję „na rękę”.

Umowa o dzieło w Polsce

Jest to klasyczna umowa cywilnoprawna, która niestety w żaden sposób nie chroni interesów pracownika – zawarcie jej powinieneś więc traktować, jako ostateczność. Ten rodzaj umowy budzi w Polsce ogromne kontrowersje, głównie z tego powodu, że pracodawca nie ma obowiązku odprowadzania za pracownika składek na ZUS. Czyli: pracując na umowę o dzieło może się okazać, że nie masz prawa do bezpłatnej opieki medycznej w Polsce.

Umowę o dzieło zawiera się na okres wykonywania konkretnego dzieła – na przykład zrealizowania jakiejś usługi czy dostarczenia produktu. Polscy pracodawcy nauczyli się jednak sprytnie naginać przepisy, wciąż podpisując z pracownikami nowe umowy o dzieło, nawet dotyczące dokładnie tego samego zadania.

Poważnym problemem przy umowie o dzieło z punktu widzenia pracownika jest również fakt, że nie chroni Cię okres wypowiedzenia. Umowa przestaje obowiązywać z dniem, w którym miało zostać dostarczone „dzieło” – wówczas obie strony muszą zawrzeć kolejną, aby móc kontynuować współpracę.

Inne formy zatrudnienia Ukraińców w Polsce, z jakimi można się spotkać, to model B2B (więcej o nim przeczytasz w osobnym poradniku) oraz umowa o pracę nakładczą. Ta druga polega na tym, że pracodawca zleca pracownikowi konkretne prace, ale nie daje żadnych narzędzi do ich wykonywania. Taka umowa jest specyficznym rodzajem umowy o pracę zawieranej na czas określony lub nieokreślony. Charakterystyczne dla niej jest to, że jeśli nie osiągasz dochodów z innych źródeł, pracodawca musi Ci wypłacić co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę, a jeśli masz inne dochody, będzie to połowa minimalnej krajowej.