Whisky. Słowo, które jednoznacznie kojarzy się ze Szkocją i krajami anglosaskimi. Legenda, historia, najpopularniejszy wysokogatunkowy trunek świata. Szkoci są tak samo dumni z whisky jak Irlandczycy i Amerykanie, choć dwie ostatnie nacje używają własnej terminologii, czyli whiskey. Jednak to właśnie popularna szkocka uchodzi za najlepszą na naszej planecie. Czy wiesz jak narodziła się potęga whisky? 

Narodziny whisky

Tak jak Frombork i Toruń kłócą się o Kopernika, tak Szkocja i Irlandia spierają się o to, gdzie została wynaleziona whisky. Nie ma 100% pewności, jednak pewne historyczne fakty dają palmę pierwszeństwa Irlandczykom. To właśnie na tych ziemiach już VII wieku miała być pędzona aqua vitae, czyli po gaelicku uisge beatha, „woda życia”. Nazywano ją tak, ponieważ w tamtych czasach (a także przez wiele kolejnych wieków) alkohol był stosowany głównie w celach medycznych.

Język ewoluował, aż w końcu wodę życia zaczęto nazywać uisky. Z czasem nastąpiła kolejna zmiana i trunek doczekał się finalnej, używanej do dziś nazwy – whisky. Według źródeł nastąpiło to w okolicach 1715 roku. Whisky destylowano na pewno już w XII wieku. Jednak pierwsze dokumenty świadczące o tym, że trunek jest produkowany oficjalnie, pochodzą z 1494 roku. Wtedy to w szkockich księgach podatkowych znalazł się zapis o tym, że niejaki brat John Core zamówił osiem boll słodu do produkcji aqua vitae.

Produkcja na masową skalę

Pierwszą licencjonowaną destylarnię whisky założył w 1608 roku w Irlandii sir Thomas Philipps. Jest to najstarsza gorzelnia na świecie i działa do dziś, produkując whisky marki Bushmills. W XVII wieku produkcja whisky ruszyła pełną parą i musiała zostać uregulowana prawnie. Skończyło się domowe pędzenie w dowolnych ilościach. Alkohol można było destylować wyłącznie w miedzianych naczyniach o pojemności do 50 galonów.

W Szkocji obowiązuje tzw. whisky act, czyli prawo zwyczajowe określające zasady produkcji tego trunku. Prawa tego nie da się odwołać – zgodnie ze zwyczajem ma ono obowiązywać do końca świata.

W 1823 roku weszła w życie kolejna regulacja prawna określająca m.in. minimalne ceny whisky oraz czas leżakowania trunku. Oficjalnie chodziło o to, aby zapobiec szerzącej się fali alkoholizmu – whisky była wówczas obwiniania o całe pijaństwo na terenie Szkocji i Irlandii. W 1908 roku powstał słynny nadpis z Inverness, który został dołączony do whisky act. Określił on minimalny okres leżakowania whisky w beczce przez 3 lata. Pojawiły się także pojęcia single malt, czyli produkcja z jednego rodzaju zboża i w jednej destylarni oraz blended (whisky z różnych destylarni i różnych rodzajów zbóż). Oficjalnie nadpis wszedł w życie w 1912 roku i musieli się do niego zastosować zarówno szkoccy, jak i irlandzcy producenci. W 1915 roku do zasad produkcji whisky włączono leżakowanie whisky w dębowych beczkach.

szkocka whisky

Rodzaje whisky

Każdy smakosz tego trunku wie, że whisky niejedno ma imię. Na świecie ukształtowały się 4 główne nurty:

  • Whisky szkocka – może być produkowana wyłącznie w Szkocji i składać się ze 100% słodu jęczmiennego lub mieszanki innych zbóż. Obowiązkowo leżakuje w używanych dębowych beczkach przez minimum 3 lata. Wśród najpopularniejszych marek można wymienić: Glenmorangie, Glenfiddich, Grant’s, Johnnie Walker, Teacher’s czy bardzo cenioną Chivas Regal.
  • Whisky amerykańska – poprawnie zapisywana jako whiskey. Najczęściej jest produkowana z kukurydzy, pszenicy, żyta oraz słodu jęczmiennego. Leżakuje w nowych, dębowych beczkach przez co najmniej 2 lata. Whiskey dzieli się głównie na burbony (trunek jest produkowany wyłącznie w Kentucky) i Tennessee Whiskey. Najpopularniejsze marki to: Jack Daniels, Jim Beam, Wild Turkey.
  • Whisky irlandzka – jest produkowana wyłącznie z jęczmienia i słodu jęczmiennego, leżakuje przez minimum 3 lata i musi zostać poddana trzykrotnej destylacji. Najpopularniejsze marki to: Jameson, Tullamore Dew, Bushmills.
  • Whisky japońska – obecnie uznawana za jedną z najlepszych. Produkuje się ją od 1924 roku na wzór modelu szkockiego. Popularne marki to: Nikka i Yamazaki.

W opinii wielu ekspertów oraz zwykłych koneserów najlepsze walory smakowe oferuje tradycyjna szkocka whisky. Jest ona ceniona za bardzo głęboki smak będący efektem długiego leżakowania w dębowej, używanej beczce. Dotyczy to szczególnie odmian single malt.

Za najlepszą whisky świata 2016 roku została uznana Yamazaki Sherry Cask 2013, czyli trunek z Japonii (wg Jimma Murray’a, największego autorytetu w dziedzinie whisky).

Najdroższe whisky świata

Doskonałej jakości whisky zawsze była bardzo drogim alkoholem, a szczególnie dotyczy to szkockich oryginałów. Dla bogatych osób zakup butelki prestiżowego trunku jest świetną inwestycją, podobnie jak dzieło sztuki. Z tą różnicą, że wartość takiej whisky może tylko rosnąć. Oto TOP 5 najdroższych whisky świata, które znalazły nabywców:

  1. Dalmore Trinitas – powstały jedynie 3 butelki tego alkoholu, który ma w sobie destylaty z XIX wieku. Butelka sprzedała się za 100 tysięcy funtów.
  2. Macallan 1926 – nie można jej już nabyć na wolnym rynku. Ostatnią aukcję w 2007 roku przeprowadził dom Christie’s. Pewien biznesmen z Nowego Jorku zapłacił za butelkę 33 tysiące funtów.
  3. Dalmore 1948 – powstało tylko 12 butelek tego zacnego trunku. Do legendy przeszło wydarzenie z 2005 roku, kiedy to w jednym z londyńskich hoteli gość zamówił butelkę tej whisky i zapłacił za nią 32 tysiące funtów, a następnie… po prostu wypił ze znajomymi.
  4. Macallan Lalique Edition – butelka sprzedała się w 2010 roku podczas aukcji w Tajpej. Nabywca wysupłał z portfela 25 tysięcy funtów.
  5. Macallan 1939 – tę whisky można cały czas kupić na wolnym rynku, o ile ma się odpowiednio grubą kieszeń. Butelka kosztuje bowiem ponad 6 tysięcy funtów.

Nawet produkowana masowo whisky pozostaje dość drogim alkoholem, przynajmniej w porównaniu z chociażby wódką. Mimo to, według statystyk, spożycie tego trunku regularnie rośnie.

Niektórzy mówią, że do whisky trzeba dorosnąć i powinno się ją pić w czystej postaci, bez lodu i – o zgrozo! – rozcieńczaczy typu cola. Znając tak piękną historię tego alkoholu, trudno się z tym nie zgodzić.